Ólafur (Skagfjörð) SH 147

Saga Ólafs.

Báturinn er smíðaður árið 1885 í Bjarneyjum. Hvergi í skráðum heimildum er smiður bátsins nefndur en ekki er öðrum til að dreifa en Bergsveini Ólafssyni (1839-1899). Bergsveinn var bóndi (1870-1899) og skipasmiður í Bænum í Bjarneyjum og mikill afkastamaður á því sviði.

Ólafur er skráður fyrst í skipaskrá 20.11.1908. Þar eru þessar upplýsingar skráðar: Nafn: Ólafur, Umdæmisnúmer: SH 147, Gerð: Árabátur 8 árar, áttæringur, Veiðarfæri: Lóðir, Stærð: Brl. 2,54 Lengd 24 fet (8 m), Breidd 6 fet (2 m), Dýpt 3 fet (1 m), Smíðastaður og ár: Bjarneyjar 1885, Efni: Fura, Áhöfn: 9 menn, Eigandi: Kristrún Eyjólfsdóttir, ekkja, Sandi (Hellissandi), Formaður: Sigurður Þorsteinsson, tómtshúsmaður, Sandi.

Kristrún Eyjólfsdóttir (1838-1922), sem er eigandi bátsins við skráninguna 1908, var laundóttir Eyjólfs "Eyjajarls" Einarssonar (1784-1865) í Svefneyjum. Maður Kristrúnar var Þorsteinn Jónsson (1838-1873) og bjuggu þau frá árinu 1863 í Innstubúð í Bjarneyjum. Þeim búnaðist vel og eignuðust 9 börn. Þau misstu 5 börn í æsku, en 4 komust upp. Þorsteinn maður Kristrúnar lést eftir stutta legu einungis 34 ára að aldri árið 1873. Eftir lát Þorsteins kom bróðir hans Sigurður Jónsson (1841-1906) til Kristrúnar, sem ráðsmaður.[1] Sigurður var nefndur "Stormur" og stundaði róðra undir Jökli á vetrarvertíð. Þann 20.2.1885 fór Sigurður úr Bjarneyjum með tvo báta áleiðis út á Sand til róðra. Eggert Þorsteinsson (1864-1898), sonur Kristrúnar, stýrði öðrum bátnum en Sigurður hinum. Þegar þeir voru komnir út undir Rif hvolfir bátnum, sem Eggert stýrði, skyndilega. Náðu menn að bjarga Eggerti, en þrír menn drukknuðu. Eftir slysið gekkst Ólafur Skagfjörð (1851-1887), kaupmaður í Flatey, fyrir samskotum fyrir nýjum báti fyrir Sigurð, með þeim árangri að Sigurður fékk nýjan og vandaðan bát[2]. Í þakklætisskyni skýrði Sigurður bátinn, Ólaf Skagfjörð.

Móðir Bergsveins Ólafssonar, sem smíðaði bátinn, var Björg Eyjólfsdóttir (1815-1899) í Sviðnum, og hann var því systursonur Kristrúnar og nánast jafnaldri hennar og nágranni í Bjarneyjum.

Báturinn var í daglegu tali nefndur Ólafur og er skráður með því nafni árið 1908 þegar hann er fyrst skráður. Sigurður réri á Ólafi frá Sandi á vetrarvertíðum. Sonur Kristrúnar, Sigurður Þorsteinsson (1869-1922), réri með Sigurði frænda sínum á Ólafi. Um aldamótin flytjast þau Kristrún og Sigurður alfarið út á Hellissand og setjast að í Hallsbæ og þar deyr Sigurður árið 1906.

Pétur (Maríus Guðlaugur) Guðmundsson (1886-1965) Ártúni á Hellissandi, kaupir bátinn fyrir 1911. Í Breiðfirzkum sjómönnum er sagt frá sjóferð árið 1911 þegar Pétur lendir í norðanáhlaupi þegar hann er á bátnum ásamt áhöfn sinni í róðri framundan Brimnesi sem er utan við Hellissand. Mið þessi eru nefnd "Svaða". Pétur varð að hætta að draga línuna og hleypa undan veðrinu. Einn af hásetum Péturs var Sigurður Pétursson sonur Kristrúnar og fékk Pétur Sigurð til að taka við stjórn bátsins vegna mikillar reynslu hans. Eftir töluverða svaðilför náðu þeir að lenda í Skarðsvík.[3]

Pétur lætur endurbyggja bátinn á árunum 1925-27 og þá er sett vél í bátinn. Vélin var af gerðinni Red Wing, 2 cyl. amerísk bensínvél.

Næsta færsla í skipaskrá er gerð 11.8.1932 og þá lítur skráningin út svona: Nafn: Ólafur, Umdæmisnúmer: SH 147, Gerð: Opinn vélbátur, Veiðarfæri: Lóðir, Stærð: Brl. 2,6 Lengd 23,7 fet (7,9 m), Breidd 6 fet (2 m), Dýpt 3,1 fet (1,03 m), Smíðastaður og ár: Umbyggður á Sandi 1925-1927, Efni: Fura, Áhöfn: 4 menn, Eigandi: Pétur Guðmundsson, Sandi (Hellissandi) og Helga Vermundsdóttir Sandi, Formaður: Pétur Guðmundsson, Sandi.

Árið 1940 óskar Haraldur (Jóhann) Guðmundsson (1899-1962) eftir skráningu bátsins þannig að sennilega hefur hann keypt bátinn um það leiti.

Haraldur réri bátnum frá Krossavík og einnig frá Rifi.

Eftir lát Haraldar 1962 gaf ekkja hans Elín Oddsdóttir (1901-1990) og fjölskylda Sjóminjasafninu á Hellissandi bátinn.

Á haustmánuðum 2019 hóf Hafliði Aðalsteinsson, skipasmíðameistari og formaður Bátasafns Breiðafjarðar, endursmíði bátsins. Þess má geta að Bergsveinn Ólafsson var langalangafi Hafliða. Með Hafliða við endursmíðina eru Eggert Björnsson bátasmiður og Einar Jóhann Lárusson, trésmiður og nemi í bátasmíði. Ráðgert er að báturinn verði gerður sjófær.       

Efnið í kjöl og stefni var fengið frá Skórækt ríkisins í Þjórsárdal, rúmlega 30 ára greni um 5 m að lengd. Hafliði telur að þetta sé í fyrsta sinn sem íslenskur viður er notaður við slíka smíði.

Þann 3 júní 2020 afhenti Hafliði Aðalsteinsson bátinn Hjálmari Kristjánssyni útgerðarmanni í Rifi sem kostaði endurgerð bátsins.

Myndir í myndaalbúmi.