NÁMSKEIÐ: Bátavernd og viðgerð gamalla trébáta
Staðsetning: Gamli Slippurinn, Siglufirði
Tími: 10. – 14. október 2022
Fjöldi: 7 nemendur að hámarki
Verð: Ekkert námskeiðsgjald. Uppihald á eigin kostnað.
Umsóknarfrestur: 30. september 2022
Skráning: [email protected]

Síldarminjasafn Íslands stendur fyrir námskeiði um bátavernd og viðgerð gamalla trébáta vikuna
10. – 14. október nk. Námskeiðið er ætlað iðnnemum, safnmönnum og öðrum áhugamönnum um bátavernd. Hafliði Aðalsteinsson bátasmiður og heiðursiðnaðarmaður ársins 2020 sér um kennslu en Hafliði hefur áralangra reynslu af nýsmíði trébáta sem og viðgerðum gamalla. Sambærileg námskeið hafa farið fram á vegum safnsins síðustu ár og tekist afar vel til.
Í upphafi námskeiðs fer fram leiðsögn um það hvernig ástand gamals báts skal metið og í framhaldinu verður hafist handa við verklega kennslu. Námskeiðið fer fram með þeim hætti að unnið er alla daga, frá mánudegi til föstudags, frá 8:00 – 16:00 síðdegis. Nemendur taki fullan þátt í smíði og annarri vinnu undir handleiðslu kennara.

Unnið verður að viðgerð tveggja báta sem varðveittir eru í Gamla Slippnum sem er kjörinn vettvangur til námskeiðshalds, en um er að ræða verkstæði frá árinu 1934, sem komst í eigu Síldarminjasafnsins árið 2011. Þar er að finna gömul verkfæri og trésmíðavélar til bátasmíða sem nemendur notast við á meðan námskeiðinu stendur. Sem dæmi má nefna stóran amerískan þykktarhefil og bandsög sem eru orðin hundrað ára gömul, og enn í notkun.

Meðal markmiða Síldarminjasafnsins er að standa vörð um forna þekkingu á smíði opinna tréskipa á Íslandi og er námskeiðið skipulagt í samræmi við samning safnsins við mennta- og menningarmálaráðuneytið. Námskeið sem þessi hafa verið haldin árlega frá árinu 2016 en að auki voru haldin námskeið á árunum 2009 – 2012 og má rekja upphaf þeirra til samstarfsverkefnis Síldarminjasafnsins við Bátaverndarmiðstöðina í Gratangen í Norður Noregi.

Alla jafna hafa námskeiðin verið bæði vel sótt og vel heppnuð. Nemendur fá tækifæri til að vinna með höndunum að viðgerðum súðbyrtra báta og fá með þeim hætti góða tilfinningu fyrir viðfangsefninu. Einn nemanda á bátasmíðanámskeiði haustið 2021 gaf námskeiðinu afar góða umsögn og sagði: "Á þessu námskeiði var unnið með höndunum undir leiðsögn meistara, hans Hafliða, og lærlings hans Einars. Einstöku sinnum sækir maður námskeið eða vinnur skólaverkefni sem kennir manni meira en heil önn í hefðbundnu námi. Þetta var einmitt svoleiðis. Takk kærlega fyrir mig!"

Vegna veðurútlits hefur verið ákveðið að fresta Bátadögum 2022 til 16 júlí. Hlökkum til að sjá sem flesta báta og áhafnir þeirra taka þátt þá.

Myndir frá ferðinni má sjá hér:  https://www.facebook.com/B%C3%A1tasm%C3%AD%C3%B0i-1432126470338522

Bátadagar á Breiðafirði 9 júlí 2022

Allar gerðir báta velkomnar

Félag áhugamanna um Bátasafn Breiðafjarðar á Reykhólum, gengst nú fyrir bátahátíð á Breiðafirði í fimmtánda sinn 9 júlí nk. Núna verður farið til Hvalláturs þar sem rekin var afkastamikil bátasmíðastöð fram á sjöunda áratug síðustu aldar. Þar hefur teinæringurinn Egill verið geymdur allt frá árinu 1940 er hætt var að nota hann og honum lagt. Fróðleik um Egil og fleiri báta er að finna í munaskrá félagsins sem geymd er hér: http://batasmidi.is/files/

Föstudagur 8. júlí.  Safnast saman.

Ráðgert er að þáttakendur safnast saman á Reykhólum föstudaginn 8 júlí. Flóð er um kl. 14 og þá er gott að setja bátana niður í höfninni fyrir þá sem koma með bátana landleiðina. Einnig er hægt að sjósetja báta í höfninni við Stað á Reykjanesi.

Laugardagur 9. júlí.

Á laugardagsmorgun verður haldið frá Reykhólum um kl. 9 og áformað er að sigla um s.k. Staðareyjar. Við Stað koma þeir, sem þaðan fara, til móts við þáttakendur (um kl. 10)  og síðan er siglt áleiðis um Skáleyjalönd og til Hvalláturs. Staðarhaldarar í Hvallátrum munu kynna þáttakendum það starf sem þar fer fram en þar er stunduð æðarrækt og dúntekja. Einnig mun Egill verða skoðaður og saga hans sögð. Ráðgert er síðan að koma til baka seinni partinn.

Svæðið sem siglt verður um.

Að sjálfsögðu ráða aðstæður, sjávarföll og veður, mestu um hvernig siglingin verður og áætlunin getur því breyst ef aðstæður krefjast. Siglingin verður undir stjórn manna sem þekkja vel til aðstæðna við Breiðafjörð.

Formaður hvers báts er ábyrgur fyrir því að nauðsynlegur öryggisbúnaður sé fyrir hendi um borð. Vinsamleg tilmæli eru að þáttakendur verði með bjargbelti og að sem flestir bátar séu búnir björgunarbátum.

Allir bátar eru velkomnir og við viljum hvetja sem flesta til að nýta sér þetta tækifæri til siglingar um þetta fallega umhverfi.

Mjög góð aðstaða fyrir báta er á Reykhólum og einnig er mjög góð aðstaða fyrir ferðamenn í Reykhólasveit. Sjá nánar hér: http://www.reykholar.is/.  Báta- og hlunnindasýningin á Reykhólum er opin 11-18 alla daga nema sunnudaga. Finna má fróðleik úr starfi félagsins og myndir frá fyrri bátadögum hér: http://batasmidi.is/

Frekari upplýsingar veita: Hafliði Aðalsteinsson s. 898-3839 og Sigurður Bergsveinsson s. 893-9787

Súðbyrðingurinn Sindri endurbættur.

Hafliði Aðalsteinsson og Guðmundur Theódórsson á Sindra 2015

Okkur er ánægja að geta sagt frá að við úthlutun úr Formninjasjóði þann 25. mars 2021, var FÁBBR veittur styrkur, að upphæð 2.000.000 kr. til að framkvæma endurbætur á Sindra sem er rúmlega 7 metra langur súðbyrðingur smíðaður árið 1936 í Hvallátrum á Breiðafirði.

Svona styrkur er ómetanlegur stuðningur við okkar starf við að vernda Breiðfirska bátaarfinn og kunnum Fornminjasjóði og Minjastofnun bestu þakkir fyrir. 

Ráðgert er að vinna að viðgerðinni í Báta- og hlunnindasýningunni á Reykhólum  sumarið 2021 og mun Hafliði Aðalsteinsson skipasmíðameistari, formaður FÁBBR, stýra framkvæmd hennar.

Hér er um að ræða upplagt tækifæri til að heimsækja Reykhóla og sjá  handverk breiðfirskra skipasmiða á lifandi safni.

Við munum auglýsa betur hvenær unnið verður að viðgerðunum þegar nær dregur.

Hér að neðan eru krækjur á ýmsan fróðleik.

Fornminjasjóður 2021: https://www.minjastofnun.is/sjodir/fornminjasjodur/styrkuthlutanir/2021/

Fróðleikur um Sindra.  http://batasmidi.is/blog/2015/09/29/737118/

Myndir af Sindra: http://batasmidi.is/photoalbums/274830/

Bátasafn Breiðafjarðar: http://www.reykholar.is/stjornsysla/stofnanir/Batasafn_Breidafjardar/

Heiðursiðnaðarmenn 2020:  http://batasmidi.is/blog/yearmonth/2020/04/  

Bátadagar á Breiðafirði 4 júlí 2020

Allar gerðir báta velkomnar

Félag áhugamanna um Bátasafn Breiðafjarðar á Reykhólum, í samvinnu við Báta- og hlunnindasýninguna á Reykhólum, gengst nú fyrir bátahátíð á Breiðafirði í þrettánda sinn 4 júlí nk.

Allar gerðir báta velkomnar, ekki bara trébátar.

Föstudagur 3. júlí.  Safnast saman.

Ráðgert er að þáttakendur safnast saman á Reykhólum föstudaginn 3 júlí. Flóð er um kl. 18 og þá er gott að setja bátana niður í höfninni fyrir þá sem koma með bátana landleiðina.

Laugardagur 4. júlí.

Á laugardagsmorgun verður haldið frá Reykhólum um kl. 9-10 og áformað er að sigla um s.k. Reykhólaeyjar sem eru innan við Reykhóla fyrir minni Beru- og Króksfjarðar. Ráðgert er að koma til baka seinni partinn. Háflóð er um kl. 19 og þá er hentugt að taka bátana upp.

Svæðið sem siglt verður um.

Að sjálfsögðu ráða aðstæður, sjávarföll og veður, mestu um hvernig siglingin verður og áætlunin getur því breyst ef aðstæður krefjast. Siglingin verður undir stjórn manna sem þekkja vel til aðstæðna við Breiðafjörð.

Formaður hvers báts er ábyrgur fyrir því að nauðsynlegur öryggisbúnaður sé fyrir hendi um borð. Vinsamleg tilmæli eru að þáttakendur verði með bjargbelti og að sem flestir bátar séu búnir björgunarbátum.

Allir bátar eru velkomnir og við viljum hvetja sem flesta til að nýta sér þetta tækifæri til siglingar um þetta fallega umhverfi.

Mjög góð aðstaða fyrir báta er á Reykhólum og einnig er mjög góð aðstaða fyrir ferðamenn í Reykhólasveit. Sjá nánar hér: http://www.reykholar.is/

Báta- og hlunnindasýningin verður opin og vafalaust hafa þáttakendur áhuga á að skoða hana. Sjá má fróðleik úr starfi félagsins og myndir frá fyrri bátadögum hér: http://batasmidi.is/

Frekari upplýsingar veitir: Hafliði Aðalsteinsson, formaður félagsins,  s. 898-3839

Myndir og myndbönd úr ferðinni má sjá hér: 

http://www.batasmidi.is/photoalbums/293710/ 

http://batasmidi.is/photoalbums/293755/

https://www.facebook.com/goddur55/media_set?set=a.10158682576771907&type=3

https://vimeo.com/435654544

https://vimeo.com/435656834

https://vimeo.com/435653461

https://vimeo.com/435654128

Hjón­in Jó­fríður Bene­dikts­dótt­ir, kjóla- og klæðskera­meist­ari, og Hafliði Aðal­steins­son, skipa­smíðameist­ari, voru út­nefnd sem heiðursiðnaðar­menn árs­ins 2020 á ár­legri ný­sveina­hátíð Iðnaðarmanna­fé­lags­ins í Reykja­vík fyr­ir ein­stakt fram­lag til ís­lenskr­ar þjóð- og iðnmenn­ing­ar.  

Jó­fríður Bene­dikts­dótt­ir er kjóla- og klæðskera­meist­ari og BA í list­fræði með þjóðfræði sem auka­grein, og Hafliði Aðal­steins­son er skipa­smíðameist­ari og húsasmiður. 

Þau hafa bæði, hvort á sinn hátt, haldið uppi og  miðlað áfram iðnþekk­ingu sem skip­ar mik­il­væg­an sess í menn­ing­ar­sögu okk­ar Íslend­inga. 

Jó­fríður hef­ur um ára­bil haldið uppi heiðri ís­lenska þjóðbún­ings­ins og kennt nám­skeið þjóðbún­inga­gerð og Hafliði er báta­smiður langt aft­ur í ætt­ir og hef­ur miðlað þeirri þekk­ingu og sögu áfram. 

Kristján SH. Skipaskrárnúmer 647. Báturinn var smíðaður árið 1961 í Skipasmíðastöðinn hf. í Stykkishólmi og yfirsmiður var Kristján Guðmundsson (Stjáni Slipp) framkvæmdastjóri Skipasmíðastöðvarinnar. Þorsteinn Þorsteinsson skipasmíðameistari á Akureyri teiknaði bátinn. Báturinn er plankabyggður eikarbátur og þegar mælibréfið er gefið út í október 1961 er báturinn skráður  13,30 m. á lengd, 4,0 m. á breidd og 1,8 m. á dýpt og  20,90 brl. og vél Caterpillar 180 ha.

Báturinn er afar vandaður vel viðaður og vel byggður og ber meisturum sínu fagurt vitni. Báturinn er heill og búið er að skoða hann og meta vel hæfan til viðgerðar.

Báturinn var smíðaður fyrir Gísla Kristjánsson og fleiri í Grundarfirði. Í febrúar árið 1965 kaupir Norðri hf í Flatey bátinn og er hann notaður sem flóa- og fiskibátur og fær nafnið Konráð BA 152 árið 1968. Árið 1972 er báturinn seldur til Skagastrandar og þá er sett á hann það hús sem enn er á honum. Þá fær hann nafnið Helga Björg HU 7. Báturinn var gerður út sem fiskibátur frá Skagaströnd. Árið 1995 er báturinn seldur til Hafnarfjarðar og hlaut nafnið Reginn HF. Hann var síðan gerður út lengi frá Þorlákshöfn. Árið 2005 var hann skráður í Grundarfirði sem Sindri SH 121. Árið 2006 var hann skráður sem Gæskur KÓ. Síðan hefur báturinn ekki verið notaður og síðustu árin hefur hann staðið á landi og beðið örlaga sinna.

Nú á haustdögum 2019 leysti Kópavogsbær bátinn til sín og áformaði að farga honum. Sigurjón Jónsson, stjórnarformaður Skipavíkur í Stykkishólmi, hefur nú ákveðið að koma að verndun bátsins og í framhaldinu afsalaði Kópavogsbær bátnum til Bátasafns Breiðafjarðar. Fyrsta skrefið á þeirri braut verndunar er að báturinn var fluttur í lok janúar 2020 til Stykkishólms þar sem honum verður komið í geymslu og reynt að koma í veg fyrir frekari skemmdir á honum.

Vonir standa til að báturin verði seinna endurbyggður í upprunalegri mynd og honum fundið hlutverk til framtíðar.

Ýmsar myndir og gögn má finna hér:  http://batasmidi.is/photoalbums/292925/

Saga Ólafs.

Báturinn er smíðaður árið 1885 í Bjarneyjum. Hvergi í skráðum heimildum er smiður bátsins nefndur en ekki er öðrum til að dreifa en Bergsveini Ólafssyni (1839-1899). Bergsveinn var bóndi (1870-1899) og skipasmiður í Bænum í Bjarneyjum og mikill afkastamaður á því sviði.

Ólafur er skráður fyrst í skipaskrá 20.11.1908. Þar eru þessar upplýsingar skráðar: Nafn: Ólafur, Umdæmisnúmer: SH 147, Gerð: Árabátur 8 árar, áttæringur, Veiðarfæri: Lóðir, Stærð: Brl. 2,54 Lengd 24 fet (8 m), Breidd 6 fet (2 m), Dýpt 3 fet (1 m), Smíðastaður og ár: Bjarneyjar 1885, Efni: Fura, Áhöfn: 9 menn, Eigandi: Kristrún Eyjólfsdóttir, ekkja, Sandi (Hellissandi), Formaður: Sigurður Þorsteinsson, tómtshúsmaður, Sandi.

Kristrún Eyjólfsdóttir (1838-1922), sem er eigandi bátsins við skráninguna 1908, var laundóttir Eyjólfs "Eyjajarls" Einarssonar (1784-1865) í Svefneyjum. Maður Kristrúnar var Þorsteinn Jónsson (1838-1873) og bjuggu þau frá árinu 1863 í Innstubúð í Bjarneyjum. Þeim búnaðist vel og eignuðust 9 börn. Þau misstu 5 börn í æsku, en 4 komust upp. Þorsteinn maður Kristrúnar lést eftir stutta legu einungis 34 ára að aldri árið 1873. Eftir lát Þorsteins kom bróðir hans Sigurður Jónsson (1841-1906) til Kristrúnar, sem ráðsmaður.[1] Sigurður var nefndur "Stormur" og stundaði róðra undir Jökli á vetrarvertíð. Þann 20.2.1885 fór Sigurður úr Bjarneyjum með tvo báta áleiðis út á Sand til róðra. Eggert Þorsteinsson (1864-1898), sonur Kristrúnar, stýrði öðrum bátnum en Sigurður hinum. Þegar þeir voru komnir út undir Rif hvolfir bátnum, sem Eggert stýrði, skyndilega. Náðu menn að bjarga Eggerti, en þrír menn drukknuðu. Eftir slysið gekkst Ólafur Skagfjörð (1851-1887), kaupmaður í Flatey, fyrir samskotum fyrir nýjum báti fyrir Sigurð, með þeim árangri að Sigurður fékk nýjan og vandaðan bát[2]. Í þakklætisskyni skýrði Sigurður bátinn, Ólaf Skagfjörð.

Móðir Bergsveins Ólafssonar, sem smíðaði bátinn, var Björg Eyjólfsdóttir (1815-1899) í Sviðnum, og hann var því systursonur Kristrúnar og nánast jafnaldri hennar og nágranni í Bjarneyjum.

Báturinn var í daglegu tali nefndur Ólafur og er skráður með því nafni árið 1908 þegar hann er fyrst skráður. Sigurður réri á Ólafi frá Sandi á vetrarvertíðum. Sonur Kristrúnar, Sigurður Þorsteinsson (1869-1922), réri með Sigurði frænda sínum á Ólafi. Um aldamótin flytjast þau Kristrún og Sigurður alfarið út á Hellissand og setjast að í Hallsbæ og þar deyr Sigurður árið 1906.

Pétur (Maríus Guðlaugur) Guðmundsson (1886-1965) Ártúni á Hellissandi, kaupir bátinn fyrir 1911. Í Breiðfirzkum sjómönnum er sagt frá sjóferð árið 1911 þegar Pétur lendir í norðanáhlaupi þegar hann er á bátnum ásamt áhöfn sinni í róðri framundan Brimnesi sem er utan við Hellissand. Mið þessi eru nefnd "Svaða". Pétur varð að hætta að draga línuna og hleypa undan veðrinu. Einn af hásetum Péturs var Sigurður Pétursson sonur Kristrúnar og fékk Pétur Sigurð til að taka við stjórn bátsins vegna mikillar reynslu hans. Eftir töluverða svaðilför náðu þeir að lenda í Skarðsvík.[3]

Pétur lætur endurbyggja bátinn á árunum 1925-27 og þá er sett vél í bátinn. Vélin var af gerðinni Red Wing, 2 cyl. amerísk bensínvél.

Næsta færsla í skipaskrá er gerð 11.8.1932 og þá lítur skráningin út svona: Nafn: Ólafur, Umdæmisnúmer: SH 147, Gerð: Opinn vélbátur, Veiðarfæri: Lóðir, Stærð: Brl. 2,6 Lengd 23,7 fet (7,9 m), Breidd 6 fet (2 m), Dýpt 3,1 fet (1,03 m), Smíðastaður og ár: Umbyggður á Sandi 1925-1927, Efni: Fura, Áhöfn: 4 menn, Eigandi: Pétur Guðmundsson, Sandi (Hellissandi) og Helga Vermundsdóttir Sandi, Formaður: Pétur Guðmundsson, Sandi.

Árið 1940 óskar Haraldur (Jóhann) Guðmundsson (1899-1962) eftir skráningu bátsins þannig að sennilega hefur hann keypt bátinn um það leiti.

Haraldur réri bátnum frá Krossavík og einnig frá Rifi.

Eftir lát Haraldar 1962 gaf ekkja hans Elín Oddsdóttir (1901-1990) og fjölskylda Sjóminjasafninu á Hellissandi bátinn.

Á haustmánuðum 2019 hóf Hafliði Aðalsteinsson, skipasmíðameistari og formaður Bátasafns Breiðafjarðar, endursmíði bátsins. Þess má geta að Bergsveinn Ólafsson var langalangafi Hafliða. Með Hafliða við endursmíðina eru Eggert Björnsson bátasmiður og Einar Jóhann Lárusson, trésmiður og nemi í bátasmíði. Ráðgert er að báturinn verði gerður sjófær.       

Efnið í kjöl og stefni var fengið frá Skórækt ríkisins í Þjórsárdal, rúmlega 30 ára greni um 5 m að lengd. Hafliði telur að þetta sé í fyrsta sinn sem íslenskur viður er notaður við slíka smíði.

Þann 3 júní 2020 afhenti Hafliði Aðalsteinsson bátinn Hjálmari Kristjánssyni útgerðarmanni í Rifi sem kostaði endurgerð bátsins.

Myndir í myndaalbúmi.